Παραμύθια χωρίς νόημα v.iii

Έχει έξι μέρες που γύρισα από το Ισραήλ και δεν αξιώθηκα να γράψω τι είδα και τι έζησα. Όχι από τεμπελιά τόσο ή έλλειψη χρόνου, όσο επειδή δεν είχα ξεκαθαρίσει στη σκέψη μου τι ακριβώς είναι το Ισραήλ, ποια εντύπωση μου άφησε τελικά και τι θα έλεγα σε κάποιον που προτίθεται να το επισκεφθεί.
Απόψε που το κάνω, η νύχτα είναι ηλεκτρισμένη στη Λευκωσία-για κάποιους λίγους ευαίσθητους τουλάχιστον. Bλέπετε, η γνωστή Αμερικανίδα τραγουδίστρια Τζένιφερ Λόπεζ αποφάσισε να ακυρώσει τη συναυλία της στα κατεχόμενα, εξαιτίας της έντονης διαμαρτυρίας από Ελληνοκύπριους και Έλληνες από όλο τον κόσμο. Το αποτελέσμα ήταν στην σχετική ανακοίνωση στην ιστοσελίδα της να γίνει κώλ-αση και ένας ατέλειωτος ελληνοτουρκικός λεκτικός πόλεμος, με αναφορές που μόνο να με τρομάξουν μπορούν, καθώς οι διαμαρτυρόμενοι αναλώνονται σε μονόπλευρη αναπαραγωγή των ιστορικών γεγονότων και προπαγάνδα.
Δεν έχουμε στον ήλιο μοίρα, σκέφτηκα, διχοτόμηση είναι η μόνη λύση-τουλάχιστον αυτό θέλει η πλειοψηφία και στις δύο κοινότητες, άδικα οι όσοι αγώνες μας για επανένωση και συμβίωση, ας υψώσουμε σύνορα και κανεί.

Και μοιραία, ο νους μου επιστρέφει στο Ισραήλ, που τις πρώτες μέρες το θαύμαζα για τα τεχνολογικά και επιστημονικά του επιτεύγματα σε 62 μόλις χρόνια ύπαρξης και παρά τα πολιτικά του προβλήματα και την δικαιολογημένη αίσθηση απειλής από τους γείτονές του (με το ατέλειωτο ψυχολογικό βάρος ειδικά του Ολοκαυτώματος). Καλεσμένη της ΕΕ, βρέθηκα στο Τελ Αβίβ και στην Ιερουσαλήμ με μια ομάδα δημοσιογράφων από 15 χώρες της Ευρώπης, οι οποίοι ξεναγηθήκαμε σε βιομηχανίες και πανεπιστήμια του Ισραήλ, για να διαπιστώσουμε, τόσο το επίπεδο της συνεργασίας του με την ΕΕ, όσο και την πρόοδό του ως κράτος, σε θέματα υποδομών.

Η χώρα έχει κάνει θαύματα, όχι αστεία. Μεγάλα πανεπιστήμια με πραγματικές και φιλόδοξες έρευνες και όχι θεωρία, αλλά πράξεις. Γενέτειρα τεχνολογίας και επιστήμης, παραγωγός δύναμη, με ισχυρό εμπόριο. Ακόμα και μειονεκτήματα, όπως η μακρά στρατιωτική θητεία (3 χρόνια για τους άνδρες και 2 για τις γυναίκες) που αρχίζει υποχρεωτικά στα 18, έχει μετατραπεί σε πλεονέκτημα, αφού στον ισραηλινό στρατό έχουν αναπτυχθεί υποδομές τέτοιες, που εντοπίζουν άτομα με ταλέντο και τους δίνουν ευκαιρίες για περαιτέρω εκπαίδευση, ώστε να μην πάνε τα χρόνια της θητείας χαμένα.
Ως προς το τοπίο, περίμενα περισσότερα, αν κρίνω από τις ενθουσιώδεις περιγραφές φίλων που είχαν πάει («μια Εδέμ μες στην έρημο»). Αλλά το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα, με την ξεραΐλα της Κύπρου και ενδεχομένως λίγο πιο αναρχικό φυσικό τοπίο. Το Τελ Αβίβ θυμίζει Λεμεσό ή Μπαρτσελονέτα (η ίδια θάλασσα είναι στην τελική, που λέει ο ξάδερφος-πρώην-εθνοφρουρός), με την έννοια της παραλίας μέσα στην πόλη και την επισήμανση ότι η ομορφιά υπάρχει στα θερμά νερά και το ηλιοβασίλεμα με τα πόδια βυθισμένα στη λεπτή άμμο και όχι στα άσχημα κτήρια που απλώνονται στην πλάτη μου. Απλωμένη πόλη με αρκετό μεσανατολίτικο πάρτι, ζέστη και κλιματιστικά, κάστρα με ιστορία χιλιάδων ετών και μια ασύμβατη, για την γεωγραφία της πόλης, τάξη στους δρόμους. Και κόσμος ωραίος, γλεντζές, κοσμικός και προοδευτικός. Ένα από τα βράδια συνέπεσε με την «Λευκή νύχτα» του Τελ Αβίβ, όπου η νύχτα κρατά ως το πρωί, τα μαγαζιά μένουν ανοιχτά ως το πρωί, κι ο κόσμος γλεντοκοπά στους δρόμους ως το ξημέρωμα. Για μεσανατολίτικη πόλη ειδικά, πολύ προχωρημένο, και ενδεικτικό της κοσμικότητας της χώρας σε σύγκριση με τα συντηρητικά γειτονικά αραβικά κράτη.

Στην Ιερουσαλήμ τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά: Πήγαμε απόγευμα Παρασκευής, όταν αρχίζει το ιερό Σάββατο των Εβραίων, κι όσο πλησιάζαμε στο ιστορικό κέντρο, η πρωτεύουσα κατακλυζόταν από ορθόδοξους Εβραίους. Όπου ορθόδοξοι, διάβαζε φανατικοί, ντυμένοι με πολύ βαριά ρούχα, καλτσόν οι γυναίκες και γούνινα καπέλα οι άντρες, γένια και η χαρακτηριστική μπουκλίτσα, κι έξω να είναι καύσωνας. Ασυνήθιστο θέαμα, σαν να κάνω πέρασμα από γυρίσματα ιστορικής ταινίας, αλλά και τρομακτικό να περπατάς ανάμεσα σε αυστηρούς αγέλαστους μουτζαχεντίν μιας άγνωστης θρησκείας. Στο Δυτικό Τείχος ο κόσμος προσευχόταν με προσήλωση, χωριστά γυναίκες-άντρες, κάποιοι χτυπούσαν ρυθμικά το κεφάλι τους στις πέτρες κι άλλοι απομακρύνονταν με την όπισθεν, για να μην στρέψουν την πλάτη στον ιερό χώρο.

Φωτογράφησα από ψηλά τον ραβίνο και χώθηκα στην ισλαμική γειτονιά. Εκεί η ιερή μέρα βρισκόταν στη δύση της, το παζάρι δεν ήταν ιδιαίτερα πολύβουο, αλλά οι εικόνες ήταν θερμές και θελκτικές, σάμπως να ήμουν στο Κάιρο, στη Δαμασκό ή στην Πόλη. Πίνουμε καφέ αράβικο, με κάρδαμο, και μαύρο τσάι με ξυλάκι κανέλας, το καφέ σαν συνεννοημένο παίζει INXS, κι ο μπάρμαν, ένας φιλικός Χριστιανός Παλαιστίνιος πανηγυρίζει τη νίκη της Ολλανδίας επί της Βραζιλίας. «Οι πόλεις σ’ αυτή την περιοχή μοιάζουν, πολυθρησκευτικές, παλιές, πολυπόθητες. Και πριν καλά καλά νιώσεις την αλλαγή του τόπου, θα ‘χεις φύγει», σημείωσα.


Το άλλο ξημέρωμα κιόλας, άγρυπνη, θα ανακρινόμουν για μισή ώρα από τις αρχές του αεροδρομίου. Κάτι παιδαρέλια που τους γέμισαν το κεφάλι προπαγάνδα και νομίζουν ότι αυτοί θα σώσουν τη χώρα τους. Ποια είμαι, από πού έρχομαι, πού πήγα, τι ζητώ, με ποιους μίλησα, γιατί πήγα στο Κάιρο, στην Τουρκία, στη Βηρυτό, ποιους φίλους έχω εκεί, τι σημειώσεις κράτησα και τι φωτογραφίες έβγαλα. Ευτυχώς που η αστυνομικός δεν κατάλαβε ελληνικά όταν χαμηλόφωνα της είπα μια αρχαία ελληνική ευχή σαν μου ζήτησε να σκανάρει ένα βιβλίο που μου χάρισαν στο Ισραήλ.

«Αυτή η κοινωνία νιώθει την ανάγκη να επιβιώσει. Θλιβερό, αλλά αληθινό. Αυτό σε κάνει πιο ευερέθιστο, γιατί είναι μια κοινωνία φοβισμένη, αγχωμένη. Ο φόβος της εξαφάνισης. Σε ωθεί να είσαι δραστήριος, οι άνθρωποι στο Ισραήλ είναι ακούραστοι κι η επιστήμη μπορεί να βελτιώσει κάποιες πρακτικές πλευρές του πολιτικού προβλήματος. Αλλά δεν πιστεύω ότι η επιστήμη μπορεί να βοηθήσει σημαντικά ώστε να αλλάξει η κατάσταση», θα μου πει ένας καθηγητής του Weizmann Institute.
Κι αν κάτι κρατώ από αυτή την εγωιστική και φοβισμένη, με τους εκνευριστικά εξονυχιστικούς ελέγχους ασφαλείας χώρα, είναι η δύναμή της να προχωρήσει, ακόμα κι αν παραβλέπει το πολιτικό της πρόβλημα. Πρακτικά σωστό, ηθικά προφανώς όχι, όσο οι βόμβες εξακολουθούν να θερίζουν κόσμο ένθεν και ένθεν στην περιφέρειά της. Όμως ποιος μπορεί να πει ότι η δική μας αποκλειστική -ψευτο-εμμονή στο πολιτικό μας πρόβλημα μάς εξασφαλίζει την πρόοδο;

Τελ Αβίβ-Ιερουσαλήμ-Λευκωσία
29/6-9/7/2010.